‘Kalkzandsteen is als materiaal in 1900 voor het eerst toegepast in Nederland’, vertelt Ben Kruseman, Business Development Manager bij Calduran Kalkzandsteen. ‘Door de jaren heen zijn er steeds innovaties ontstaan om te voldoen aan de eisen van de moderne tijd.’ Op woensdag 20 april 2022 verzorgde Kruseman een gelivestreamde Duurzaam Doen Lezing. Onder toeziend oog van tien eerstejaars bouwstudenten niveau 2 en 3 op de vestiging Emmeloord van ROC Friese Poort vertelde hij over circulair en industrieel bouwen met kalkzandsteenelementen.

Productieproces
‘De eerste fabriek van Calduran werd in 1905 geopend in Hoogersmilde’, vertelt Kruseman. ‘Daar begon men met de productie van metselstenen. Gedurende de jaren heeft Calduran de werkzaamheden steeds doorontwikkeld. Zo was er na de Tweede Wereldoorlog een sterke roep vanuit de overheid om met blokkenstelmachines te werken. Dan kun je namelijk sneller bouwen. Dat is de aanzet geweest voor onze elementenstelmachines. Dat zijn machines die het verplaatsen van zware materialen vergemakkelijken’, aldus de gastspreker, die vervolgens ingaat op het productieproces van kalkzandsteen. ‘Voor de productie zijn twee grondstoffen nodig: kalk en zand. Deze worden gemengd en in een vorm geperst. Na de lezing van vandaag zullen jullie nooit meer zeggen dat kalkzandsteen gebakken worden, want wij stomen het. De geperste vormelingen worden in een tijdbestek van 8 uur onder een temperatuur van 180 graden Celsius gestoomd en klaargemaakt voor gebruik. Stenen worden doorgaans gebakken onder een temperatuur van 1000 graden. Wij verbruiken met ons productieproces voor kalkzandsteen dus veel minder energie.’

Duurzaam bouwen
Het Nederlandse klimaat verandert, met weersextremen tot gevolg. Bouwers – en leveranciers van bouwmaterialen – dienen hier rekening mee te houden binnen hun vakgebied. ‘Op het gebied van de circulaire economie bestaat de ladder van Lansink en het daarvan afgeleide “10R model circulariteit” van Jacqueline Cramer, die de graad van circulariteit aangeeft, vertelt Kruseman. ‘Ook kun je het 6S-model van Stewart Brand gebruiken. Dit vertelt hoe verschillende componenten van een gebouw – van Site en Structure tot Space plan en Stuff – elkaar beïnvloeden en een gebouw laten veranderen. Bij aanpassingen aan een pand dien je de constructie niet aan te tasten, dit is de zogenaamde scheiding van drager en inbouw. Zo kun je een gebouw toch functioneel aanpassen zonder ingrijpende veranderingen. Om een voorbeeld te geven: in de toekomst zul je steeds vaker zien dat prefab houtskeletbouwgevels of staalframebouwgevels voor kalkzandsteen- of betonnen casco’s worden gehangen. Bij veroudering worden deze simpelweg vervangen. Kijk maar eens naar de oude pakhuizen in Amsterdam. Die zijn dermate adaptief en sterk, dat ze tegenwoordig nieuwe functies bekleden. De waarde van die casco’s blijft erin zitten. Een ander voorbeeld is Markt058 in Leeuwarden. Dit bestond eerst uit eerst kantoren voor Aegon, maar vormt nu studentenappartementen. De waarde van het gebouw blijft zo behouden.’

Passief bouwen
Kruseman is groot verstanden van passief bouwen, een bouwmethode waarbij warmteverlies tot een minimum beperkt blijft. ‘Hierbij maak je zoveel mogelijk gebruik van zonne-energie om een woning op temperatuur te brengen, in plaats van een verwarmingsinstallatie. Door eveneens een dikke isolatieschil toe te passen, houd je kou buiten en warmte binnen. Zorg bij deze methode eveneens voor goede kierdichting en voorkom het ontstaan van koudebruggen en luchtlekken’, vertelt de Business Development Manager van Calduran, die ook het efficiënte gebruik van grondstoffen onder de aandacht brengt. ‘Hoe wordt krantenpapier wit gemaakt?’, vraagt hij de toehoorders. ‘Met kalk. Als je oud – niet-recyclebaar – papier verbrandt, houd je witte as over: gebrande kalk. In veel gevallen is het mogelijk de helft van onze kalk te vervangen door tweedehands bouwmaterialen of grondstoffen; dat noemen we papierkalk. In ons laboratorium in Harderwijk zijn we dagelijks op zoek naar nieuwe grondstoffen om er kalkzandsteen van te maken’, vertelt Kruseman, om vervolgens de voordelen van kalkzandsteen op te noemen. ‘Vijfenvijftig procent van alle nieuw gebouwde woningen in Nederland bestaan uit kalkzandsteen. Niet alleen omdat het goedkoop is, maar ook maatvast en over een grote brandwerendheid beschikt. Het is bovendien 100 procent natuurlijk en poreus. Wanneer een ruimte te vochtig is neemt het kalkzandsteen het overtollige vocht op en zorgt het dus voor een goed binnenklimaat’, aldus de gastspreker, die zijn lezing afsluit met een oproep aan de bouwstudenten van ROC Friese Poort. ‘Blijf de bouw trouw, we hebben jullie hard nodig!’

Tiny house
Esther Bols, senior instructeur Techniek bij ROC Friese Poort in Emmeloord, vindt de Duurzaam Doen Lezing waardevol voor haar studenten. ‘We zijn op de vestiging Emmeloord bezig een tiny house te bouwen, dat aan het eind van het schooljaar in de verkoop gaat. De bouwstudenten zijn zelf dus ook bezig met biobased materialen en circulair bouwen. Deze lezing sluit daar goed op aan’, aldus Bols.

Duurzaam Doen Lezing
De Duurzaam Doen Lezing, ditmaal een samenwerking tussen ROC Friese Poort Centrum Duurzaam, Energy College RIF Gas 2.0, Bedrijfsopleidingen, Installatiewerk Noord, Techniek Nederland en Wij Techniek, is een maandelijks terugkerende bijeenkomst. Tijdens deze sessies behandelen gastsprekers een thema omtrent de energietransitie. Hiermee volgt Centrum Duurzaam de duurzame innovaties op de voet. Bovendien profileert ROC Friese Poort zich op deze wijze als duurzaam kenniscentrum binnen Friesland.

Kijk hieronder de Duurzaam Doen Lezing terug: