“Circulair bouwen doe je in teamverband, dat kun je niet alleen”, begint architect Bart Zantman (GEAR/Zantman Architecten) de Duurzaam Doen Lezing op dinsdag 21 juni in It Swettehûs. “Bij circulair bouwen werkt het ontwerpproces anders dan bij een regulier traject. Je begint niet met de vorm, maar met de mogelijkheden die het beschikbare materiaal biedt.” Onder toeziend oog van ROC Friese Poort-studenten en andere (online) belangstellenden vertelden Zantman, Heerke Osinga en Gerhard van de Zee over de totstandkoming van It Swettehûs, het meest circulaire gebouw van Noord-Nederland.

Circulair gebouw
“Bij het ontwerpen van It Swettehûs kregen we meerdere opdrachten mee”, vervolgt Zantman. “Het pand diende een voorbeeldfunctie op circulair gebied te bekleden en een sterke relatie met de omgeving te hebben. Het doel was een energieke en gezonde werkomgeving te creëren, met ruimte om van de omgeving te genieten. Veertig procent van de gebruikte grondstoffen is circulair. Van de overige zestig procent is een gedeelte bovendien biobased. Het zelfvoorzienende gebouw is demontabel ontworpen zodat het, mocht de provincie dit in de toekomst willen, een andere functie kan krijgen.” De architect benadrukt een belangrijk aspect van circulair bouwen. “Het bouwmateriaal bepaalt voor een groot gedeelte wat er mogelijk is. Daarom hebben we voor dit project een materialenscout ingehuurd, die verkende wat de provincie aan beschikbaar materiaal had. Wat bleek? Er waren veel Basralocus-meerpalen over, die niet alleen een nautisch karakter hebben, maar ook ijzersterk zijn en daarmee voor de constructie en binnen- en buitenzijde zijn ingezet.”

Hergebruik
Vervolgens kwam Heerke Osinga aan het woord, die als projectleider bij Bouwgroep Dijkstra Draisma verantwoordelijk was voor de realisatie van het pand. ‘Als je circulair bouwt komt het product hout al snel om de hoek kijken. Tijdens het bouwproces probeerden we zo maximaal mogelijk gebruik te maken van producten waar je niks aan hoeft te doen, dat kost zo weinig mogelijk energie. Daarna gebruik je producten die een bewerking nodig hebben of die worden hergebruikt. Zo hebben we bij It Swettehûs gebruikgemaakt van spijkerbroekmateriaal in de isolatie, meerpalen, pet-flessen, sandwichpanelen van koelcellen en hout van steigerdelen. In het geval van de houten meerpalen waren we bang dat Bart Zantman de kromme meerpalen zou afkeuren, maar hij vond het prachtig! Het pand is remontabel gebouwd zodat je het zo uit elkaar kunt halen. Alle knooppunten zijn gerealiseerd met boutverbindingen.”

Elektrotechnische installaties
“De verlichtsschakeling is zo ingeprogrammeerd dat het alleen 100% brandt in de actuele aanwezigheidszone, om vervolgens geleidelijk te worden gedimd”, vertelt Gerhard van de Zee, adjunct-directeur bij ITBB. “Hoe verder weg, hoe lager het lichtniveau. De sensoren reageren ook op daglicht en kunnen het licht op het werkoppervlak meten om het licht automatisch te dimmen wanneer er daglicht binnenvalt om zo extra energie te sparen. Ook zijn er circa 900 PV-panelen geïnstalleerd. Een energiehub, die gekoppeld is aan de meterkasten, maakt in situaties van overschot meerdere opties mogelijk. Zo kan het overschot worden ingezet voor accu-opslag, maar ook voor bijvoorbeeld de laadpalen van 22 kW. De laadpalen worden, net als de energiehub, dynamisch aangestuurd. Load balancing zorgt voor een goede energieverdeling over opladende auto’s.”

Werktuigkundige installaties
In het Swettehûs is onder meer sprake van PCM (Phase Change Materials)-technieken, vertelt Van der Zee. Hierbij maak je gebruik van de toestandsverandering van materiaal, bijvoorbeeld van gas naar vloeibaar. “Hier zetten we plaatmateriaal in dat energie afgeeft op het moment van toestandsverandering. ’s Nachts wordt dit geladen met kou vanuit de buitenlucht, overdag wordt deze kou afgegeven aan de omgeving. Ook in de haven bij het gebouw is aan duurzaamheid gedacht. Leidingen op de hergebruikte damwanden halen energie uit het water (TEO, thermische energie uit oppervlaktewater) en de bodem.”

Duurzaam Doen Lezing
De Duurzaam Doen Lezing, ditmaal een samenwerking tussen ROC Friese Poort Centrum Duurzaam, Energy College RIF Gas 2.0, Bedrijfsopleidingen, Installatiewerk Noord, Techniek Nederland en Wij Techniek, is een maandelijks terugkerende bijeenkomst. Tijdens deze sessies behandelen gastsprekers een thema omtrent de energietransitie. Hiermee volgt Centrum Duurzaam de duurzame innovaties op de voet. Bovendien profileert ROC Friese Poort zich op deze wijze als duurzaam kenniscentrum binnen Friesland.

Kijk hieronder de Duurzaam Doen Lezing terug: