‘Onze studenten volgen een aantal gastlessen van bedrijven in het kader van het project tiny house,’ vertelt Hayko Boersma, docent bouw van ROC Friese Poort. ‘Deze praktische kennis uit het bedrijfsleven helpt onze studenten bouw en elektro om ontwerpkeuzes te maken’, vult Roeland Westra van Centrum Duurzaam van ROC Friese Poort aan. De studenten volgden in december 2021 gastlessen van ThermoNoord, Alynia Architecten, VDM Woningen en Tieluk.

Tiny House
De praktijkvraag van Heijmans is het ontwerpen van een tiny house dat demontabel, circulair, natuurinclusief en zelfvoorzienend is. In dit levensechte project werken studenten Bouwkunde en Installatietechniek met elkaar samen. Ook in het bedrijfsleven trekken deze vakgebieden steeds meer samen op. Het ontwerp van de tiny house is gericht op verschillende doelgroepen. Zo dient het plaats te bieden aan buitenlandse vluchtelingen, mensen die tijdens noodsituaties hun woning moeten verlaten of daklozen. Ook studenten en tienermoeders moeten in de tijdelijke huisvesting terecht kunnen.

Ruimte voor installaties
‘Wij zijn een technische groothandel’, zo trapt Friso Steegstra van ThermoNoord de gastles af. ‘Zeg maar een supermarkt voor de installateur. Wij houden ons niet alleen bezig met opslag en distributie van installaties maar ook met kennisdeling. Daarom hebben wij in Gorredijk een duurzaamheidscentrum. Hier ervaren installateurs en eindgebruikers duurzame installaties en klimaatsystemen’. Het verduurzamen van woningen en gebouwen is een kwestie van keuzes maken. ‘De eerste keuze die je maakt heeft te maken met de schil: hoeveel energie is nodig om de woning of het gebouw te verwarmen’. Ventilatie is de tweede keuze en de meest onderschatte keuze. ‘Ventilatie is namelijk direct van invloed op de gezondheid van het gebouw en zijn of haar gebruikers, maar ook op de hoeveelheid energie die nodig is om het gebouw te verwarmen. Daarna dien je keuzes te maken in afgiftesystemen (lucht-vloerverwarming, radiatoren, convectoren etc.) en kies je een oplossing voor de benodigde hoeveelheid tapwater. De laatste stap is wie de warmte en koeling moet leveren bijvoorbeeld een lucht-lucht, lucht-water, water-water warmtepomp of een combinatie van zonnepanelen en thermische panelen (PVT-systeem). Gebruik deze planmatige aanpak om te komen tot een installatieconcept voor het tiny house. En geef bij de bouwers aan dat ze bij hun ontwerp ruimte reserveren voor de installaties’.

Industrieel en circulair bouwen
Een gebouw bestaat uit drie gebouwonderdelen namelijk een draagconstructie, de gevel en een inbouwpakket. ‘Voor alle gebouwmaterialen die we gebruiken maken we een levenscyclusanalyse’, legt Pieter Schievink van Alynia Architecten uit. ‘Daarnaast hebben we te maken met een andere manier van bouwen namelijk industrieel en circulair bouwen’. Industrieel bouwen vraagt een scheiding tussen ruwbouw, installaties en afbouw. Gebouwen geschikt maken voor hergebruik is de eerste stap van circulair bouwen. ‘Dat noemen we demontabel bouwen’. Dit betekent een staalskelet met prefab HSB-elementen, demontabele kozijnen en gevelbekledingen, installatietechnische onderdelen zoveel mogelijk demontabel, geen kit en pur toepassingen en zichtbare verbindingen. De tweede stap van circulair bouwen is het werken met bestaande onderdelen uit donorpanden.

Kennismaking met waterstof
‘Graag laat ik jullie de kansen van waterstof zien’, zegt Cor Scholte als interne deskundige van Centrum Duurzaam van ROC Friese Poort. ‘Deze gastles is een eerste kennismaking, aangevuld met een korte praktische demonstratie. Zo heb ik een barbecue gekoppeld aan de waterstofauto van ROC Friese Poort om te laten zien wat je zoal met waterstof kunt doen’. De technieken binnen de installatietechniek veranderen snel naar een mix van duurzame technieken. We moeten verduurzamen binnen de woningbouw en nemen steeds meer afscheid van aardgas. ‘Je ziet dat we steeds meer zonnepanelen op daken plaatsen, waarvan overtollige stroom in een accu kan worden opgevangen. Je kunt deze overtollige stroom echter ook omzetten naar waterstof. Dit kun je dan langer bewaren en bijvoorbeeld later gebruiken voor huishoudelijke apparaten of gebruiken voor het laden van een waterstofauto. Je kunt de waterstofauto zelfs laten fungeren als energiecentrale voor een tiny house. Deze gastles is tevens een uitnodiging om verder te gaan met waterstof in bijvoorbeeld een keuzedeel waterstof in de gebouwde omgeving, een project zoals de waterstofauto of een waterstofexpeditie bij Tieluk’.

Groene waterstof in cv-ketel
‘Eigenlijk is in 2021 een cv-ketel in woningen en gebouwen not done’, zo begint Frank Turksma van Tieluk de gastles. ‘Daarom maken wij een duurzaam apparaat waarmee we aardgas in de cv-ketel vervangen door groene waterstof. Dit duurzame apparaat sluiten we aan op het bestaande leidingwerk van een gebouw’. Voor groene waterstof is duurzaam opgewekte elektriciteit nodig met als doel om het gebruik van aardgas te verminderen. Door het bijmengen van waterstof in de verbranding van verwarmingsinstallaties is het mogelijk om een rendement van 50 procent te behalen. In de toekomst is zelfs een rendement van 70 procent mogelijk. Door het hergebruiken van restwarmte is een nog hoger rendement te behalen. Waterstof maakt dan ook deel uit van de energiemix van zon, wind, aardwarmte en biomassa.

Levensecht onderwijs
Deze gastlessen zijn voorbeelden van levensecht onderwijs. ‘Naast het geven van reguliere, theoretische lessen willen we dat onze studenten beleven, ontdekken én doen’, vertelt projectleider Roeland Westra. ‘Zo combineren ze het beste van twee werelden. Dit realiseren we door (online) excursies, Challenges, Duurzaam Doen Lezingen, praktijkdagen en gastlessen aan te bieden. De jongeren ontwikkelen zich op deze wijze tot vakmensen van de toekomst. Bovendien komen ze zo in aanraking met duurzaamheid, een van de belangrijkste thema’s van onze tijd.’

RIF Gas 2.0
Tieluk is partner van RIF Gas 2.0. Dit project, een speerpunt van Energy College, heeft als doel om jongeren in het MBO op te leiden in nieuwe duurzame technieken. ‘In dit project waarin wij samenwerken met alle ROC’s in Friesland, Groningen en Drenthe zijn wij trekker van het thema energiebesparing en duurzaamheid’, legt Roeland Westra van ROC Friese Poort uit. ‘Ons Centrum Duurzaam organiseert samen met bedrijven zoals Tieluk duurzame avonturen voor onze studenten’. De andere thema’s van RIF Gas 2.0 zijn waterstof en geothermie.