‘De groei van het wereldwijde welvaartsniveau leidt tot extreme afvalstromen’, vertelt architect Lolke Wijtsma van VMEZ Architecten. ‘De grondstoffen zijn straks op. Het moet dus anders.’ Op donderdag 10 februari 2022 verzorgden Lolke Wijtsma en Karel Hoekman, projectleider bij Van Wijnen Gorredijk, een gelivestreamde Duurzaam Doen Lezing. Onder toeziend oog van tientallen eerstejaars bouwstudenten op de vestiging Drachten van ROC Friese Poort vertelden zij over verlaging van de CO2-footprint van gebouwen. De nieuwe schoollocatie van ROC Friese Poort bij het Drachtster ziekenhuis Nij Smellinghe diende als prominent voorbeeld.

Circulaire economie
‘De bestaande lineaire economie creëert afvalstromen’, vervolgt Wijtsma. ‘Grondstoffen transformeren in producten, die na gebruik als afval worden afgedankt. Het verlengen van de gebruiksduur – bijvoorbeeld door recycling – is een positief begin. Nog beter is inzetten op een circulaire economie, waar natuurlijke grondstoffen zoals hout, die oneindig bruikbaar zijn, de restafvalstroom doen vervallen.’ Deze principes komen tot uiting in de nieuwbouw van het onderwijsgebouw bij Nij Smellinge. ‘Daar maken we een fundering, met daarop houten kolommen, liggers, balken en vloeren. Ook komt er een houtskeletbouw-gevel omheen. Aan de buitenkant gebruiken we andere materialen, omdat het weerbeeld in Nederland tot een grote onderhoudsbehoefte leidt bij houtgebruik. Daarom recyclen we oude gevelplaten van het bestaande ziekenhuis. Het pand beschikt bovendien over 9000 pv-panelen en ‘klimaatplafonds’, die geprefabriceerd zijn en op veel plekken in het gebouw lucht en licht doorlaten. Bij de totstandkoming van het demontabele gebouw vindt ook hergebruik van gips, gevelplaten en deurkrukken plaats. De verwarming van de onderwijslocatie gebeurt door middel van een Warmte Koude Opslag (WKO).’

Houtskeletbouw
Het huidige gebruik van grondstoffen heeft ook ingrijpende gevolgen voor de bouwwereld, aldus Karel Hoekman. ‘Lood, zink, goud: het raakt allemaal op. Als Van Wijnen willen wij het goede voorbeeld geven. Daarom willen we in 2025 afvalvrij zijn en in 2030 CO2-neutraal. Wij verduurzamen nu al onze panden en kantoren, terwijl onze auto’s straks bijna allemaal elektrisch zijn. Ook op de bouwplaats zelf verduurzamen we, bijvoorbeeld door het gebruik van elektrische of hybride kranen’, aldus de spreker, die vervolgens inzoomt op de nieuwe onderwijslocatie bij Nij Smellinghe. ‘De vloer is inmiddels gelegd. In het voorjaar starten we met de houtconstructie en vervolgens de houtskeletbouw-elementen. Onze visie bestaat uit het zoveel mogelijk prefabriceren van elementen. Dat leidt in de fabriek tot minder afval en transport. Door het gebruik van Building Information Modelling (BIM) kun je alle elementen bovendien naadloos op elkaar afstemmen.’

Fijn Wonen
Van Wijnen is bedenker van het Fijn Wonen-concept, dat mikt op industrialisatie van de bouwsector. Sinds 2019 fungeert De Loskade op het Suikerfabriekterrein in Groningen als proeftuin voor het bouwbedrijf, dat hier een circulaire pop-up woonwijk heeft gerealiseerd. De wooneenheden zijn volledig remontabel en kunnen na afloop van de gebruiksfunctie elders worden opgebouwd. De wijk geldt als ‘laboratorium’ waar de bewoners in aanraking komen met duurzame innovaties, zoals zonne-dakpannen en moderne gevelmaterialen. ‘Op dit moment bouwt Van Wijnen aan een vooruitstrevende woningfabriek in Heerenveen’, vertelt Hoekman. ‘Hierbinnen komen circulariteit, duurzaamheid, robotisering en ICT allemaal samen. Deze productielocatie fabriceert jaarlijks 4000 woningen of appartementen. Het bouwproces, van bedenken tot en met productie, levering en nazorg, is volledig geautomatiseerd. Deze manier van geautomatiseerd produceren is voor de bouwwereld – op deze omvangrijke schaal – uniek.’

Verduurzaamd beton
Bij het Fijn Wonen-principe kiest Van Wijnen bewust voor het gebruik van verduurzaamd beton. ‘Dat is namelijk een homogeen product, in tegenstelling tot hout’, verduidelijkt de projectleider. ‘Ons gerecyclede beton komt bijvoorbeeld van afgebroken gebouwen en viaducten. Beton leidt weliswaar tot een hogere CO2 footprint dan hout, maar we zijn nog steeds op reis naar 2050. Dagelijks denken we na over manieren om ons beton nog beter te maken, bijvoorbeeld door middel van cementvervangers.’

Duurzaam Doen Lezing
De Duurzaam Doen Lezing, ditmaal een samenwerking tussen ROC Friese Poort Centrum Duurzaam, Energy College RIF Gas 2.0, Bedrijfsopleidingen, Installatiewerk Noord, Techniek Nederland en Wij Techniek, is een maandelijks terugkerende bijeenkomst. Tijdens deze sessies behandelen gastsprekers een thema omtrent de energietransitie. Hiermee volgt Centrum Duurzaam de duurzame innovaties op de voet. Bovendien profileert ROC Friese Poort zich op deze wijze als duurzaam kenniscentrum binnen Friesland.

Kijk hieronder de Duurzaam Doen Lezing terug: